Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki na dostawę samolotów średnich do przewozu najważniejszych osób w państwie - wyrok z dnia 3 kwietnia 2017 r., KIO 514/17, KIO 525/17, KIO 546/17

Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki na dostawę samolotów średnich do przewozu najważniejszych osób w państwie - wyrok z dnia 3 kwietnia 2017 r., KIO 514/17, KIO 525/17, KIO 546/17


W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej skoro zamawiający twierdził, że dostawa jest możliwa tylko od jednego wykonawcy z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze, to nie jest możliwe wykazanie zaistnienia tej przesłanki bez określenia przedmiotu dostawy w tym z nazwy i modelu i wskazania na jej unikalne cechy techniczne, które powodują, że nie jest możliwe uzyskanie potrzebnego zamawiającemu przedmiotu zamówienia od innego wykonawcy


Tryb zamówienia z wolnej ręki jest trybem niekonkurencyjnym, w którym zamawiający udziela zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą. Zamawiający może skorzystać z niego w ściśle określonych przypadkach. Przesłanki zastosowania tego trybu mają charakter katalogu zamkniętego. Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie podkreśla się, że zamówienie z wolnej ręki jest trybem szczególnym, który jest stosowany w sytuacjach, gdy nie jest możliwe zastosowanie przetargu lub innego konkurencyjnego trybu postępowania.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. wyrok z dnia 11 września 2000 r., II S.A. 2074/00) podkreśla się, że przepisy zezwalające na odstąpienie od stosowania trybu podstawowego (konkurencyjnego) muszą być zawsze interpretowane ściśle, a lista przesłanek umożliwiających zastosowanie poszczególnych trybów jest zamknięta (podobne stanowisko wyraził Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 10 kwietnia 2003 r. C-20/01, C-28/01 oraz w wyroku z dnia 18 listopada 2004 r. C-126/03).

Na podstawie art. 66 ust. 2 Pzp zamawiający ma możliwość zamieszczenia w Biuletynie Zamówień Publicznych lub przekazania Urzędowi Publikacji Unii Europejskiej ogłoszenia o zamiarze zawarcia umowy (ogłoszenia o dobrowolnej przejrzystości ex ante) zawierającego co najmniej nazwę (firmę) oraz adres zamawiającego, określenie przedmiotu oraz wielkości lub zakresu zamówienia, uzasadnienie wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki) oraz nazwę (firmę) albo imię i nazwisko oraz adres wykonawcy, któremu zamawiający zamierza udzielić zamówienia.

Celem zamieszczenia ogłoszenia o zamiarze zawarcia umowy w Biuletynie Zamówień Publicznych lub publikacja takiego ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej jest umożliwienie wykonawcom uzyskania informacji o przedmiocie zamówienia, a także umożliwienie im zakwestionowania wyboru trybu negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki, gdy nie zachodzą przesłanki do ich zastosowania oraz uniknięcie negatywnych konsekwencji związanych z unieważnieniem umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zgodnie bowiem z art. 146 ust. 2 pkt 1 Pzp umowa nie podlega unieważnieniu, jeżeli zamawiający z naruszeniem przepisów Pzp zastosował tryb negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki, ale miał uzasadnione podstawy, aby sądzić, że działa zgodnie z Pzp, a umowa została zawarta odpowiednio po upływie 5 dni od dnia zamieszczenia ogłoszenia o zamiarze zawarcia umowy w Biuletynie Zamówień Publicznych albo po upływie 10 dni od dnia publikacji takiego ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Nie będzie jednak stanowić podstawy do zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki okoliczność, że żaden wykonawca nie zakwestionował wyboru trybu dokonanego przez zamawiającego, mimo że zamawiający zamieścił ogłoszenie o zamiarze zawarcia umowy w Biuletynie Zamówień Publicznych albo ogłoszenie takie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w sytuacji, gdy zamawiający nie wykaże, że „miał uzasadnione podstawy, aby sądzić, że działa zgodnie z ustawą” (zob. art. 66 ust. 2 i art. 146 ust. 2 pkt 1 Pzp).

Znaczenie normatywne art. 66 ust. 2 oraz art. 146 ust. 2 pkt 1 Pzp jest takie, że umowa w sprawie zamówienia publicznego nie będzie podlegała unieważnieniu nawet w sytuacji, gdy zamawiający zastosował tryb negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki wbrew przesłankom określonym w przepisach Pzp, o ile uprzednio zamawiający ten skorzystał z możliwości publikacji ogłoszenia o zamiarze zawarcia umowy, dochował terminu wstrzymania się z zawarciem umowy i pozostawał w usprawiedliwionym przekonaniu, że jego działanie jest zgodne z prawem („miał uzasadnione podstawy, aby sądzić, że działa zgodnie z ustawą”).

Pozostawanie zamawiającego w usprawiedliwionym przekonaniu, że jego działanie jest zgodne z prawem to sytuacja, gdy zamawiający podejmując decyzję o wyborze trybu zamówienia z wolnej ręki działa z należytą starannością.

Wykazanie, że zamawiający „miał uzasadnione podstawy, aby sądzić, że działa zgodnie z ustawą”, powinno wynikać ze stanu faktycznego i prawnego, a w konsekwencji uzasadnienia faktycznego i prawnego wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki, a także potwierdzających to dowodów. Uzasadnienie faktyczne i prawne wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki stanowi bowiem podstawę podjęcia decyzji przez kierownika zamawiającego o zastosowaniu tego trybu udzielenia zamówienia (kierownik zamawiającego dokonuje wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki na podstawie przygotowanego uzasadnienia faktycznego i prawnego). Uzasadnienie faktyczne i prawne wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki zawiera również treść ogłoszenia o zamiarze zawarcia umowy.

W ogłoszeniu o dobrowolnej przejrzystości ex ante opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2017 r. numer 2017/S 051 094951 zamawiający uzasadniając wybór trybu zamówienia z wolnej ręki powołał się na art. 28 dyrektywy 2009/81/WE (w skrócie „dyrektywa obronna”), nie wskazując żadnej okoliczności uzasadniającej zastosowanie procedury negocjacyjnej bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu oraz art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) i b) Pzp w zw. z art. 131h ust. 6 pkt 1 i 3 Pzp.

Z treści wniesionych odwołań wynikało bowiem, że odwołujący kwestionowali zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) i b) Pzp w zw. z art. 131h ust. 6 pkt 1 i 3 Pzp.


The Boeing Company jedynym wykonawcą?

Na podstawie art. 131h ust. 6 pkt 1 Pzp zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa można udzielić w trybie zamówienia z wolnej ręki, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z okoliczności określonych w art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) i b) Pzp.

Przepisy art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) i b) Pzp odpowiadają przepisowi art. 28 pkt 1 lit. e) dyrektywy obronnej, zgodnie z którym zamawiający może zastosować procedurę negocjacyjną bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu kiedy, z przyczyn technicznych lub związanych z ochroną praw wyłącznych, zamówienie może zostać udzielone jedynie określonemu wykonawcy.

Zamawiający może zastosować tryb zamówienia z wolej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) Pzp, jeżeli z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze dostawy, usługi lub roboty budowlane może wykonać tylko jeden wykonawca.

Zgodnie z orzecznictwem Krajowej Izby Odwoławczej dla prawidłowego zastosowania przepisu art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) Pzp zamawiający musi wykazać, że tylko i wyłącznie dany wykonawca jest w stanie w ogóle zamówienie wykonać. Konieczne jest zatem obiektywne ustalenie przez zamawiającego, czy w danej sytuacji, w odniesieniu do danego konkretnego zamówienia, istnieją inni alternatywni wykonawcy, którzy mogliby potencjalnie zrealizować zamówienie.

Przesłanki zastosowania art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) Pzp mogą obejmować wiele różnych stanów faktycznych. Przykładem może być posiadanie przez danego wykonawcę unikalnej, niepowtarzalnej technologii, którą dysponuje tylko ten jeden wykonawca (zob. wyrok z dnia 17 kwietnia 2015 r., KIO/KD 22/15).

Podkreślenia wymaga również to, iż sama wiedza o tym, że możliwe było złożenie oferty zgodnej z wymogami zamawiającego, w tym dotyczącej dostawy samolotów Boeing 737-800, przez podmioty inne niż Boeing, wskazywała, że zastosowanie przepisu art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) Pzp nie będzie możliwe.

Jak słusznie zauważył jeden z odwołujących, że sam fakt istnienia innego niż Boeing wykonawcy, który mógłby złożyć ofertę - a według odwołującego nie ulega wątpliwości, że tacy wykonawcy są, chociażby wykonawcy biorący udział w unieważnionym postępowaniu - uniemożliwiało zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki. Nie można zatem uznać, że na rynku dostaw stanowiących przedmiot zamówienia nie istnieje substytut (rozwiązanie alternatywne lub rozwiązanie zastępcze), który mógłby zaspokoić rzeczywiste potrzeby zamawiającego stanowiące przedmiot udzielanego zamówienia.

Krajowa Izba Odwoławcza odnosząc się do przesłanki świadczenia dostawy tylko przez jednego wykonawcę z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze, zwróciła uwagę, że skoro zamawiający twierdził, że „dostawa jest możliwa tylko od jednego wykonawcy z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze, to nie jest możliwe wykazanie zaistnienia tej przesłanki bez określenia przedmiotu dostawy w tym z nazwy i modelu i wskazania na jej unikalne cechy techniczne, które powodują, że nie jest możliwe uzyskanie potrzebnego zamawiającemu przedmiotu zamówienia od innego wykonawcy”.

Krajowa Izba Odwoławcza analizując informacje podane w ogłoszeniu o dobrowolnej przejrzystości ex ante ustaliła również, że na podstawie rozpoznania rynku w postaci spotkań ze stycznia i lutego 2016r. z przedstawicielami The Boeing Company i Airbus zamawiający ustalił, że obaj producenci oferują samoloty, które odpowiadają jego wymaganiom, w tym w zakresie lotu transatlantyckiego. Ponadto ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynikało, żeby zamawiający na etapie rozeznania rynku ustalił, że któryś z producentów nie spełniał określonych przez niego wymagań w szczególności, co do lotu transatlantyckiego przy określonych szczególnych parametrach. Natomiast obaj producenci twierdzili, że wymagania zamawiającego są w stanie spełnić, jak również wykonać dostawę samolotu używanego we wskazanym przez zamawiającego terminie.

Ponadto konsorcjum Glomex sro i Lufthansa Technik AG oferowali zamawiającemu dostawę Boeinga 737-800, tak w postępowaniu o udzielenie zamówienia w trybie negocjacji z ogłoszeniem oraz w piśmie z dnia 10 marca 2017r., w którym wykonawca zapewniał o dostępności slotów.

W związku z powyższym Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że tak zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że dostawa może być świadczona tylko przez jednego wykonawcę, gdyż wykonawców mogących dostarczyć przedmiot zamówienia ujawniło się co najmniej 8.

Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła również uwagę, że zgodnie z motywem 52 dyrektywy obronnej może się zdarzyć, że w przypadku niektórych zakupów objętych zakresem niniejszej dyrektywy tylko jeden wykonawca będzie w stanie wykonać zamówienie z uwagi posiadania wyłącznych praw lub ze względów technicznych. W takich przypadkach instytucja zamawiająca (podmiot zamawiający) co prawda powinny mieć prawo udzielania zamówień lub zawierania umów ramowych bezpośrednio z tym jedynym wykonawcą, jednak względy techniczne decydujące o tym, że tylko jeden wykonawca może zrealizować zamówienie, powinny być rygorystycznie zdefiniowane i uzasadnione w każdym indywidualnym przypadku.

Co więcej, Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że skoro poza The Boeing Company dostawę mógł wykonać Airbus, który jest również właścicielem slotów do produkcji swoich samolotów, to nie można było przyjąć, że Boeing dysponuje jako właściciel jedynymi prawami wyłącznymi do slotów.

Przepisy art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) oraz b) Pzp nakładają na zamawiających dodatkowo obowiązek wykazania, że nie istnieje rozsądne rozwiązanie alternatywne lub rozwiązanie zastępcze do opisanego w przedmiocie zamówienia, a sam opis nie jest wynikiem celowego zawężenia parametrów zamówienia. W przypadku zastosowania przepisów art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) oraz b) konieczne jest wykazanie, że na rynku dostaw, usług lub robót budowlanych nie istnieje substytut (rozwiązanie alternatywne lub rozwiązanie zastępcze), który mógłby zaspokoić rzeczywiste potrzeby zamawiającego stanowiące przedmiot udzielanego zamówienia.

W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej zamawiający nie podjął nawet próby wykazania, że nie istnieje rozsądne rozwiązanie alternatywne lub zastępcze a ustalony materiał dowodowy wskazywał na to, że zamawiający błędnie zastosował art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a i b w związku z art. 131h ust. 6 pkt 1 Pzp.


Przyczyny związane z ochroną praw wyłącznych

W ogłoszeniu o dobrowolnej przejrzystości zamawiający nie wykazał również, że dostawa samolotów średnich do przewozu najważniejszych osób w państwie może być świadczona tylko przez The Boeing Company z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych wynikających z odrębnych przepisów (art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. b Pzp).

Przyczyny związane z ochroną praw wyłącznych muszą mieć charakter zasadniczy, tak by można było wykazać, że wykonanie zamówienia przez innego wykonawcę jest ze względu na ochronę praw wyłącznych rzeczywiście niemożliwe, i że ta niemożliwość ma charakter nieprzezwyciężalny. Do udzielenia zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. b) Pzp nie wystarczy zatem, aby przedmiot zamówienia objęty był ochroną prawa wyłącznego. Zamawiający musi bowiem wykazać, że wykonanie przedmiotu zamówienia publicznego przez innego wykonawcę jest niemożliwe ze względu na przysługującą danemu podmiotowi ochronę praw wyłącznych oraz że istnienie takich praw wyłącznych skutkuje koniecznością udzielenia zamówienia właśnie temu podmiotowi. Konieczne jest zatem spełnienie dwóch przesłanek - istnienie praw wyłącznych oraz jednego podmiotu zdolnego do realizacji zamówienia, pomiędzy którymi musi zachodzić związek przyczynowo - skutkowy.

„Przyczyny związane z ochroną praw wyłącznych wynikających z odrębnych przepisów, uzasadniające udzielenie zamówienia bez przeprowadzenia procedury konkurencyjnej, muszą mieć charakter zasadniczy, tak by można było wykazać, że podjęcie prac przez innego wykonawcę jest ze względu na ochronę praw wyłącznych rzeczywiście niemożliwe, a nie tylko utrudnione, i że ta niemożliwość ma charakter nieprzezwyciężalny” (zob. uchwałę z dnia 31 grudnia 2010 r., KIO/KD 105/10). Taki stan rzeczy musi być trwały.


Wyjątkowa sytuacja niewynikającą z przyczyn leżących po strome zamawiającego i konieczność natychmiastowego wykonania zamówienia

Na podstawie art. 131h ust. 6 pkt 3 Pzp zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa można udzielić w trybie zamówienia z wolnej ręki, jeżeli ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po strome zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów, w tym terminów skróconych, określonych dla przetargu ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem.

Przepis art. 131h ust. 6 pkt 3 Pzp odpowiada przepisowi art. 28 pkt 1 lit. d) dyrektywy obronnej, zgodnie z którym zamawiający może zastosować procedurę negocjacyjną bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu w zakresie, w jakim jest to absolutnie konieczne, ze względu na wystąpienie pilnej konieczności spowodowanej wydarzeniami, których instytucje/podmioty zamawiające nie mogły przewidzieć, terminy przewidziane dla procedury ograniczonej lub negocjacyjnej z publikacją ogłoszenia, w tym skrócone terminy, o których mowa w art. 33 ust. 7 dyrektywy obronnej nie mogą być dotrzymane, a zaistnienie okoliczności uzasadniających taką pilną konieczność nie może być w żadnym wypadku przypisane instytucji zamawiającej.

Zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 131h ust. 6 pkt 3 Pzp jest uzależnione od łącznego spełnienia następujących przesłanek:

  1. ze względu na wyjątkową sytuację wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia;
  2. wyjątkowa sytuacja nie wynika z przyczyn leżących po stronie zamawiającego;
  3. zamawiający nie mógł jej przewidzieć;
  4. niemożliwe jest zachowanie terminów w tym terminów skróconych, określonych dla przetargu ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem.

Pomiędzy wszystkimi wymienionymi powyżej przesłankami musi zachodzić związek przyczynowo-skutkowy oraz związek czasowy. Przepis art. 131h ust. 6 pkt 3 Pzp znajduje zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy zamawiający w wyniku wyjątkowego, nieprzewidywalnego zdarzenia zmuszony jest do natychmiastowej reakcji, niezbędnej do ograniczenia bezpośrednich skutków takiego zdarzenia, np. usunięcie bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia czy zabezpieczenie majątku przed poniesieniem szkody o znacznych rozmiarach. Muszą to zatem być sytuacje wykraczające poza normalne warunki życia gospodarczego i społecznego.

Wymóg natychmiastowego wykonania zamówienia jest spełniony, gdy zachodzi potrzeba i konieczność realizacji zamówienia „szybciej niż pilnie”, tj. z dnia na dzień, gdy powstanie sytuacja wymagająca szczególnie szybkiej reakcji zamawiającego (zob. uchwałę z dnia 6 marca 2012 r., KIO/KD 26/12). Jest to sytuacja, w której zamawiający musi natychmiast zareagować, tak aby bezzwłocznie uzyskać efekt w postaci realizacji przedmiotu zamówienia. Natychmiastowe wykonanie zamówienia oznacza zatem podjęcie działań w celu wykonania zamówienia publicznego już z chwilą, gdy wystąpi wyjątkowa sytuacja, bez jakiejkolwiek zwłoki (np. usunięcie awarii w celu uniknięcia powstania niepowetowanej szkody związanej z tą awarią, zabezpieczenie dachu po usunięciu skutków działań prowadzonych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej). Specyfika wyjątkowej sytuacji musi powodować, że zamawiający nie będzie w stanie przewidzieć jej wystąpienia. Za wyjątkową sytuację, której zamawiający nie mógł przewidzieć, należy uznać, jak słusznie zauważył jeden z odwołujących, zdarzenia losowe (klęski żywiołowe, katastrofy, powodzie, huragany, trzęsienia ziemi). Za sytuację, w której wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia nie można było zatem uznać niezwłocznego zawarcia umowy, ponieważ dostawy samolotów przewidziane są na listopad 2017, 2020 i 2021 r.

Zamawiający nie wykazał również, że niemożliwe będzie udzielenie zamówienia po przeprowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia w trybach przetargu ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem, nawet przy zachowaniu terminów skróconych.

Zamawiający jako podstawę prawną zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki wskazał art. 131h ust. 6 pkt 3 Pzp i podał, że natychmiastowe wykonanie zamówienia jest konieczne z uwagi na wyjątkową sytuację - złożenie ofert podlegających odrzuceniu i w konsekwencji unieważnienie postępowania, które to okoliczności nie są zależne od zamawiającego i których nie mógł on przewidzieć, gdyż wolne sloty Boeinga są zarezerwowane na krótki czas, a niezrealizowanie zadania spowoduje, że ucierpi na tym ciągłość zdolności operacyjnej z uwagi na brak dostępności samolotów, bezpieczeństwo przewozu najważniejszych osób w państwie, zachowanie procesu przekształceń strukturalno-etatowych, wygaśnięcie części środków budżetowych.

W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej ani unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, ani fakt złożenia dwóch ofert ostatecznych, ani również fakt ich odrzucenia nie były wydarzeniami, których zamawiający nie mógł przewidzieć, gdyż są to zjawiska normalne występujące na rynku zamówień publicznych.

Krajowa Izba Odwoławcza odnosząc się do art. 28 pkt 1 lit. d) dyrektywy obronnej zwróciła również uwagę, że na podstawie tego przepisu zamawiający może zastosować procedurę negocjacyjną bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu w zakresie, w jakim jest to absolutnie konieczne. Tym samym zamawiający obowiązany był rozważyć, czy rzeczywiście udzielenie całego zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki jest absolutnie konieczne.

Krajowa Izba Odwoławcza nie dała również wiary stanowisku zamawiającego, co do przepadku kwoty 540 000 000 zł. w sytuacji jej niewydatkowania do dnia 31 marca 2017r., gdyż z jednej strony z przedstawionych dowodów wynikało, że środki te mają być ostatecznie wydatkowane w tej dacie, natomiast z Programu wieloletniego wynikało, że niewydatkowane w zakreślonym terminie środki zwiększą nakłady na program w latach następnych.

W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej odwołujący uprawdopodobnili, że poza The Boeing Company i samymi odwołującymi istnieją inni wykonawcy zdolni wykonać zamówienie jak Airbus, konsorcjum Glomex sro i Lufthansa Technik czy The Jet Aviation. Zamawiający natomiast nie wykazał, że z uwagi na określone przez niego wymagania ci wykonawcy nie są w stanie zamówienia wykonać.

Biorąc powyższe pod uwagę Krajowa Izba Odwoławcza uznała, że zamawiający naruszył art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a i b Pzp w związku z art. 131hust. 6 pkt 1 Pzp.

Skoro zamawiający zastosował tryb zamówienia z wolnej ręki nie wykazując obligatoryjnych przesłanek jego zastosowania, to dopuścił się naruszenia zasady uczciwej konkurencji i nierówno potraktował wykonawców zdolnych to zamówienie wykonać. Biorąc to pod uwagę Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że zamawiający naruszył art. 7 ust. 1 Pzp.


Józef Edmund Nowicki, Redaktor naczelny