W orzecznictwie wielokrotnie podkreślano, że strony decydując się na przyjęcie formy wynagrodzenia ryczałtowego muszą liczyć się z jej bezwzględnym i sztywnym charakterem, który zgodnie z art. 632 § 1 k.c. polega na tym, że przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztu prac.
Jedynie tylko wyjątkowo sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.
Ryczałt polega na umówieniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie absolutnej, przy wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie się domagać zapłaty wynagrodzenia wyższego.
Co do zasady wynagrodzenie ryczałtowe jest zatem niezależne od rzeczywistego rozmiaru lub kosztów prac i polega na umówieniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie absolutnej, przy wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie domagać się wynagrodzenia wyższego.
Czy zamawiający i wykonawca decydując się na wynagrodzenie ryczałtowe muszą liczyć się z jego bezwzględnym i sztywnym charakterem?
W wyroku z dnia 27 sierpnia 2014 r., V ACa 181/14, Sąd Apelacyjny w Gdańsku zwrócił uwagę, że obowiązkiem inwestora jest przedstawienie wykonawcy „w rzetelny sposób okoliczności, które mają znaczenie dla treści zawieranej umowy i obowiązków jej stron. Nie ma przy tym znaczenia, że umowę zawiera się w trybie ustawy Prawo Zamówień Publicznych, gdyż jej przepisy w żadnej mierze nie zwalniają z tego obowiązku kontraktujących stron. Wręcz przeciwnie, nakładają na zamawiającego szereg obowiązków związanych z przygotowaniem materiałów przetargowych, mających zapewnić rzetelność i przejrzystość czynności związanych z zawarciem umowy. Jednym z istotnych elementów w procesie przetargowym, który zresztą pozwany za taki uznał, jest Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, w której określono przedmiot zamówienia i warunki jego realizacji. To właśnie dlatego, że pozwany nierzetelnie i niedbale przedstawił przyszłym kontrahentom warunki przyszłej umowy, których nie mieli podstaw kwestionować, także z uwagi na charakter SIWZ w procedurze przetargowej, doszło do przedstawienia przez powoda oferty niezgodnej z rzeczywistym i koniecznym zakresem robót, chociaż zgodnej z założeniami podanymi mu we wspomnianych SIWZ i w efekcie zawarcia niekorzystnej dla niego umowy. Wspomniana SIWZ stanowiła integralną część przyszłej umowy i była koniecznym i wiążącym elementem postępowania o zamówienie publiczne, co wynika z czynności przetargowych i znalazło swoje odzwierciedlenie w treści umowy zawartej (...) (§ 1 ust. 2 pkt 1 umowy).”
Sąd Apelacyjny zwrócił również uwagę, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, specyfikacja istotnych warunków zamówienia (opis przedmiotu zamówienia) wyznacza wykonawcy „zakres robót, który stał się podstawą dla ustalenia ceny za wykonane prace. Przedstawienie przez zamawiającego w sposób nierzetelny zakresu robót, które mają być wykonane (ich przedmiar) w powiązaniu z umówionym ich zakresem (przełożenie dachówki na całym budynku (...) w T.) było nierzetelnym postępowaniem zamawiającego powodującym niemożność dokonania oceny niezbędnych kosztów wykonania inwestycji i w efekcie prowadzącym do zaoferowania przez wykonawcę ceny nieadekwatnej do rzeczywistych kosztów wykonania prac.”
W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 632 § 1 k.c. wprawdzie wyklucza co do zasady możliwość podwyższenia umówionego wynagrodzenia ryczałtowego, to jednak nie dotyczy takiej sytuacji, kiedy zamawiający wprowadza w błąd drugą stronę co do istotnych dla kontraktowania okoliczności, jak w tym przypadku co do powierzchni dachu, który miał być przełożony. „Wspomniany rygor z art. 632 § 1 k.c. dotyczy bowiem tylko takich sytuacji, kiedy wykonawca miał możliwość oceny zakresu robót i powinien był, zważywszy jego profesjonalizm, przewidzieć koszty robót i konieczne czynności dla ich wykonania. To założenie odnosi się do typowych sytuacji i nie obejmuje nierzetelnego postępowania zamawiającego, który wprowadził w błąd wykonawcę uniemożliwiając mu prawidłowe oszacowanie zakresu i niezbędnych kosztów robót. Niemożność zmiany umówionego wynagrodzenia ryczałtowego ogranicza się zatem do sytuacji, w których wykonawca dysponujący rzetelną informacją na temat zakresu i charakteru robót wadliwie oszacował zakres koniecznych czynności, konieczne koszty ich wykonania i w konsekwencji wartość robót, którą strony umówiły w ramach ryczałtowego wynagrodzenia.”
Wykonawca w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego musi mieć możliwość rzetelnej oceny zakresu prac i tym samym prawidłowej, odpowiadającej temu zakresowi, oceny wysokości wynagrodzenia.
Wykonawcy należy się wynagrodzenie za wykonane prace, których zakresu nie mógł przewidzieć z uwagi na postępowanie zamawiającego, a więc z przyczyn od siebie niezależnych i tym samym nie objętych art. 632 § 1 k.c.
Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że prace, które wykonawca wykonał, nie były w istocie pracami dodatkowymi, ponieważ były objęte zawartą umową (konieczność przełożenia dachu na całym budynku). „Rzecz tylko w tym, że zamawiający wprowadził w błąd wykonawcę odnośnie powierzchni dachu, a więc okoliczności mającej decydujące znaczenie dla ustalenia wysokości wynagrodzenia za umówione roboty budowlane. Powoduje to konieczność zapłaty za prace nie objęte kalkulacją cenową powoda z przyczyn, które były zależne od zamawiającego. Skoro zatem strony umówiły się o wykonanie prac na całym dachu budynku nie można mówić o wykonaniu przez powoda robót dodatkowych wymagających zmiany umowy. Te roboty były nią objęte, a jedynie powód z przyczyn zależnych od pozwanego nie mógł prawidłowo oszacować ich kosztu.”
Wyrok z dnia 27 sierpnia 2014 r., V ACa 181/14 >>>
http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/15100000000...
Źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych
Opracowanie: Zespół wPrzetargach