Osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podlegają wyłączeniu, jeżeli pozostają z wykonawcą w takim stosunku faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób

Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podlegają wyłączeniu, jeżeli pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób. Przesłanka wyłączenia z postępowania określona w art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp, dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy osoby wykonujące czynności w postępowaniu pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób. Przykładem takich stosunków faktycznych mogą być stosunki wieloletniej znajomości lub innych relacji o charakterze nieformalnym (np. konkubinat).

Nie każde jednak pozostawanie osoby wykonującej czynności w postępowaniu z wykonawcą lub wykonawcami wspólnie ubiegającymi się o udzielenie zamówienia w relacji znajomości, koleżeństwa, przyjaźni lub innej relacji towarzyskiej, skutkuje wyłączeniem z postępowania tej osoby na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp oraz uznaniem, że czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia (czynności w postępowaniu) wykonują osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm, a tym samym, że została naruszona określona w art. 7 ust. 2 Pzp zasada obiektywizmu i bezstronności.

Należy zauważyć, że w przypadku art. 17 ust. 1 pkt 2 i 3 Pzp ustawodawca w sposób wyraźny określił stosunki prawne łączące osobę wykonującą czynności w postępowaniu z wykonawcą, których zaistnienie skutkuje wyłączeniem z postępowania: pozostawanie w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia oraz pozostawanie w okresie przed upływem 3 lat od dnia wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia.

 

Przesłanka zawarta w art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp ma natomiast charakter oceny.

Nie jest zatem wystarczające ustalenie jakiejkolwiek relacji pomiędzy osobą wykonującą czynności w postępowaniu a wykonawcą. Dopiero ocena okoliczności konkretnego przypadku może być podstawą do stwierdzenia naruszenia art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp. Do wyłączenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby wykonującej czynności w postępowaniu nie wystarcza zatem sam fakt zaistnienia stosunku faktycznego lub prawnego. W przypadku art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp należy kierować się rzeczywistymi relacjami zachodzącymi między osobą wykonującą czynności w postępowaniu a wykonawcą i wpływem tych relacji na sytuację prawną innych wykonawców w postępowaniu, a także wynik postępowania. Nie wystarcza subiektywne przekonanie o wystąpieniu tej przesłanki.

Wyłączenie z postępowania na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp („może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób”) wymaga zatem wykazania, że zaistniały stosunek faktyczny uzasadnia wyłączenie z postępowania, ze względu na jego wpływ, na sytuację prawną innych wykonawców w postępowaniu oraz wynik postępowania. Z art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp wynika bowiem, że nie wystarczą same wątpliwości. Wątpliwości co do bezstronności osób wykonujących czynności w postępowaniu oraz wykonawcy muszą być uzasadnione. Do wyłączenia z postępowania osoby wykonującej czynności w postępowaniu nie wystarcza zatem sam fakt zaistnienia stosunku faktycznego (jakakolwiek znajomość osoby wykonującej czynności w postępowaniu z wykonawcą) lub pozostawanie w jakimkolwiek stosunku prawnym z wykonawcą.

 

Przesłanka, o której mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp nie może mieć charakteru abstrakcyjnego i prowadzić do sytuacji absurdalnych.

W wyroku z dnia 17 grudnia 2002 r., V Ca 1851/02[1] Sąd Okręgowy w Warszawie odnoszącym się do analogicznego przepisu art. 20 uchylonej ustawy o zamówieniach publicznych, wskazuje, że norma ta nie wyklucza z udziału w pracach komisji przetargowej osoby, której małżonek jest pracownikiem wykonawcy. Zdaniem Sadu Okręgowego nie można nie zgodzić się, „że poprzez udział w komisji przetargowej (...), będącej żoną pracownika oferenta, doszło do naruszenia przez Zamawiającego art. 20 ustawy o zamówieniach publicznych, a tym samym do naruszenia art. 16 tejże ustawy poprzez nieposzanowanie zasady równego traktowania wszystkich oferentów biorących udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Sąd Okręgowy stwierdza, że art. 20 nie wyklucza z udziału w pracach po stronie Zamawiającego osoby, której małżonek jest pracownikiem oferenta i stwierdza, że tak szerokie rozumienie treści art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy o zamówieniach publicznych zaprezentowane przez Zespół Arbitrów nie znajduje uzasadnienia w wykładni tego przepisu (…), a ponadto, że takie jego rozumienie prowadziłoby do wyłączenia w sposób nieuzasadniony szczególnie w małych miejscowościach z postępowań o udzielenie zamówień publicznych działających na danym terenie podmiotów gospodarczych.”.

 

Nie bez znaczenia w przypadku art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp jest ocena okoliczności faktycznych i prawnych związanych z samym postępowaniem i ich wpływ na wynik postępowania.

W wyroku z dnia 2 czerwca 2011 r., KIO 1037/11 Krajowa Izba Odwoławcza odnosząc się do przepisu art. 17 ust. 3 Pzp dotyczącego zagadnienia powtórzenia czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podjętych przez osobę podlegającą wyłączeniu po powzięciu przez nią wiadomości o okolicznościach, o których mowa w art. 17 ust. 1 Pzp, zwróciła uwagę, że „W przypadku podejmowania przez zamawiającego decyzji o unieważnieniu postępowania na podstawie art. 93 ust.1 pkt 7 w związku z art. 146 ust. 6 p.z.p., w związku z art.17 ust. 3 p.z.p., wpływ naruszeń przepisów ustawy, dokonania czynności w postępowaniu przy udziale osoby podlegającej wyłączeniu, na wynik postępowania nie może mieć czysto spekulatywnego charakteru, lecz musi prowadzić do rzeczywistej zmiany wyniku lub realnej możliwości zaistnienia takiej sytuacji.

Przez wynik postępowania rozumie się, co do zasady, w postępowaniach jednoetapowych - wybór najkorzystniejszej oferty, a w postępowaniach wieloetapowych ustalenie kręgu wykonawców uprawnionych do wzięcia udziału w kolejnym etapie postępowania.”.

 

Opracowanie: Zespół wPrzetargach

 

Teksty i sygnatury orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej pochodzą z bazy orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej dostępnej na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych



[1] Zamówienia publiczne w orzecznictwie. Zeszyty orzecznicze. Wybrane orzeczenia zespołu arbitrów i Sądu Okręgowego w Warszawie z 2003 r. Zeszyt nr 2. Warszawa, wrzesień 2003.