Wyjątkowa sytuacja i natychmiastowe wykonanie zamówienia
- Na podstawie art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp zamawiający może udzielić zamówienia z wolnej ręki, jeżeli ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia.
- Zamawiający może udzielić zamówienia na podstawie art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp, gdy wszystkie przesłanki określone w tym przepisie zostaną łącznie spełnione i pomiędzy wszystkimi wymienionymi uwarunkowaniami będzie zachodzić zarówno związek przyczynowo - skutkowy oraz związek czasowy.
- Wyjątkowa sytuacja niewynikająca z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, w której wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia musi być dla zamawiającego nieprzewidywalna. Wyjątkową sytuacją będzie zatem takie zdarzenie, którego wystąpienie w normalnym stanie rzeczy byłoby bardzo mało prawdopodobne, przy czym przewidywalność określonych zdarzeń przez zamawiającego powinna być postrzegana w kategoriach obiektywnych, podobnych do należytej staranności, którą winien zachować dłużnik. Do takich wyjątkowych sytuacji należy zaliczyć zjawiska losowe i niezależne od zamawiającego, tj. zdarzenia o charakterze przyszłym, nieprzewidzianym, nagłym i niezależnym od woli zamawiającego (klęski żywiołowe, katastrofy, awarie, niespodziewane wypadki), a także zdarzenia wykraczające poza normalne warunki życia gospodarczego i społecznego.
- Potrzeba natychmiastowego wykonania zamówienia musi wynikać z konieczności uniknięcia negatywnych konsekwencji wystąpienia wyjątkowej sytuacji niewynikającej z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć i dotyczyć wyłącznie zakresu koniecznego do ograniczenia lub zapobieżenia skutkom określonego zdarzenia, zabezpieczenia najpilniejszych, bieżących potrzeb zamawiającego w czasie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w innych trybach. Natychmiastowe wykonanie zamówienia musi zatem wynikać z konieczności ochrony interesu, którego naruszenie zagrożone jest wystąpieniem nieprzewidywalnych okoliczności, a który może doznać uszczerbku w przypadku zbyt długiego oczekiwania na udzielenie zamówienia publicznego. Do takich interesów zalicza się również ochronę zdrowia i życia, bezpieczeństwo, zapobieganie szkodzie w majątku czy ochronę środowiska.
- „Wyjątkowa sytuacja niewynikająca z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć” to przesłanka o charakterze obiektywnym i bezwzględnym, co oznacza, że nie może wynikać z niedołożenia należytej staranności na etapie przygotowania lub przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
- Istotną cechą charakteryzującą zamówienia udzielone na podstawie art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp jest szybka reakcja w celu usunięcia absolutnie niezbędnych skutków zdarzenia niemożliwego do przewidzenia. Pojęcie „natychmiastowy”, co do zasady oznacza taki, który nastąpi w jak najkrótszym czasie po wystąpieniu wyjątkowej sytuacji niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć. Przyjmuje się, że „natychmiastowe wykonanie zamówienia” oznacza konieczność jego realizacji szybciej niż pilnie, czyli właściwie „z dnia na dzień”. W uchwale z dnia 6 sierpnia 2010 r., KIO/KD 58/10, Krajowa Izba Odwoławcza uznała natomiast, że wykonanie zamówienia w pozostałym okresie 17 miesięcy było możliwie wyłącznie w trybie zamówienia z wolnej ręki.
- W wyroku z dnia 16 września 2010 r., V SA/Wa 1404/10 za wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego Naczelny Sąd Administracyjnego nie uznał zaburzeń geologicznych w kopalni węgla kamiennego. Zdaniem Sądu zaburzeniom geologicznym w kopalni węgla kamiennego nie można przypisać cech wyjątkowości, gdyż są zjawiskiem charakterystycznym dla danego regionu i powtarzającym się co pewien czas, którego można spodziewać się w każdej chwili, choć o różnym przebiegu i różnej intensywności. Za wyjątkową sytuację, której zamawiający nie mógł przewidzieć nie można uznać wystąpienia wysokich mrozów lub obfitych opadów śniegu w miesiącach styczniu lub lutym, w rejonach, gdzie cyklicznie w tych miesiącach takie mrozy lub opady śniegu występują.
- W szczególnych okolicznościach wypowiedzenie umowy z nierzetelnym wykonawcą może stanowić podstawę do udzielenia zamówienia w trybie zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp (zob. uchwały z dnia 6 sierpnia 2010 r., KIO/KD 58/10, z dnia 8 marca 2014 r., KIO/KD 13/14, z dnia 31 lipca 2013 r., KIO/KD 64/13).
- Niedopuszczalne będzie zatem udzielenie zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp, w przypadku, gdy wyjątkowa sytuacja (np. awaria lub inne zdarzenie) wynika z zaniedbań zamawiającego lub zapobieżenie skutkom określonego zdarzenia nie wymaga natychmiastowego wykonania zamówienia, ponieważ możliwe będzie wykonanie zamówienia po przeprowadzeniu postępowania w innym niż zamówienie z wolnej ręki trybie udzielenia zamówienia.
- Na podstawie art. 457 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp umowa podlega unieważnieniu, jeżeli zamawiający z naruszeniem także art. 214 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp udzielił zamówienia z wolnej ręki.
- Zamawiający, o którym mowa w art. 4 pkt 3 ustawy Pzp, w tym wykonujący działalność sektorową, oraz, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy Pzp, który udziela zamówienia z naruszeniem przepisów określających przesłanki stosowania trybu zamówienia z wolnej ręki, podlega karze pieniężnej. Wysokość kary pieniężnej, ustala się w zależności od wartości zamówienia. Jeżeli wartość zamówienia jest mniejsza niż progi unijne - kara pieniężna wynosi 3000 złotych, jeżeli jest równa lub przekracza progi unijne, a jest mniejsza niż wyrażona w złotych równowartość kwoty 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych - kara pieniężna wynosi 30 000 złotych, a jeżeli jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych – kara pieniężna wynosi 150 000 złotych.
- Udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybu zamówienia z wolnej ręki jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych oraz obarczone dotkliwą korektą finansową.
Dziękujemy za przeczytanie tego artykułu do końca. Czytaj portal wPrzetargach.pl na bieżąco.
Portal wPrzetargach.pl to kompendium wiedzy o zamówieniach publicznych.