W postępowaniu o wartości zamówienia równej lub przekraczającej progi unijne zamawiający może unieważnić postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostały mu przyznane, a możliwość unieważnienia postępowania na tej podstawie została przewidziana w: (1) ogłoszeniu o zamówieniu - w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego, negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego, partnerstwa innowacyjnego albo (2) zaproszeniu do negocjacji - w postępowaniu prowadzonym w trybie negocjacji bez ogłoszenia albo zamówienia z wolnej ręki (art. 257 ustawy Pzp).
W postępowaniu o wartości mniejszej niż progi unijne zamawiający może unieważnić postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostały mu przyznane, a możliwość unieważnienia postępowania na tej podstawie została przewidziana w: (1) ogłoszeniu o zamówieniu - w postępowaniu prowadzonym w trybie podstawowym albo partnerstwa innowacyjnego albo (2) zaproszeniu do negocjacji - w postępowaniu prowadzonym w trybie negocjacji bez ogłoszenia albo zamówienia z wolnej ręki.
W przypadku unieważnienia postępowania na podstawie art. 257 i art. 310 ustawy Pzp (dawniej art. 93 ust. 1a Pzp2014) zamawiający musi wykazać, że środki, które zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, a które nie zostały mu przyznane, to środki publiczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (a więc nie tylko środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)). Warunkiem koniecznym jest również zamieszczenie informacji o unieważnieniu postępowania na podstawie art. 257 i art. 310 ustawy Pzp, w zależności od trybu udzielenia zamówienia w ogłoszeniu o zamówieniu lub zaproszeniu do negocjacji. Podkreślenia wymaga, że zamieszczenie informacji o unieważnieniu postępowania na podstawie art. 257 i art. 310 ustawy Pzp, tylko w SWZ, nie uprawnia zamawiającego do unieważnienia postępowania.
Użyte w przepisach art. 257 i 310 ustawy Pzp wyrażenie „jeżeli środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostały mu przyznane” oznacza nie tylko sytuację, gdy zamawiający otrzymał informację od podmiotu, które miał przyznać środki publiczne na sfinansowanie całości lub części zamówienia, o nieprzyznaniu takich środków, a także gdy została cofnięta decyzja o przyznaniu takich środków.
Zamawiający musi posiadać dowód, że środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostały mu przyznane. Podstawą unieważnienia postępowania na podstawie przepisów art. 257 i 310 ustawy Pzp nie może być uprawdopodobnienie lub tylko przypuszczenie zamawiającego, że środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostaną mu przyznane.
Użyte w przepisach art. 257 i 310 ustawy Pzp wyrażenie „jeżeli środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostały mu przyznane” nie oznacza, że nieprzyznanie środków, o którym mowa w tych przepisach, ogranicza się jedynie do sytuacji ich nieuzyskania, pomimo podjęcia takich starań przez zamawiającego. Za nieprzyznanie środków, o którym mowa w art. 257 i 310 ustawy Pzp należy uznać również sytuację, gdy cofnięcie uprzednio przyznanego dofinansowania nastąpi w toku prowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia.
Nieprzyznanie środków, o którym mowa w art. 257 i 310 ustawy Pzp musi jednak nastąpić z przyczyn niezależnych od zamawiającego, tj. w sytuacji, gdy zamawiający czynił starania o przyznanie dofinansowania lub po przyznaniu dofinansowania, utrata dofinansowania nastąpiła z przyczyn nieleżących po stronie zamawiającego (od niego niezależnych). Unieważnienie postępowania na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp będzie zatem niemożliwe, gdy nieprzyznanie dofinansowania nastąpiło z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, w tym również, gdy cofnięcie finansowania nastąpiło z inicjatywy zamawiającego.
Unieważnienie postępowania na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp może mieć miejsce, gdy „środki publiczne, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostały mu przyznane”, co nie oznacza brak tych środków z dowolnych przyczyn (np. niewystąpienia o ich przyznanie), lecz wyłącznie wtedy, gdy zamawiający podejmował starania o wsparcie i nie otrzymał go. Analogicznie należy przyjąć, że cofnięcie uprzednio przyznanych środków nie może wynikać z braku dołożenia przez zamawiającego starań, aby finansowanie utrzymać (zob. wyrok z dnia 8 grudnia 2015 r., KIO 2610/15).
Przepisy ustawy Pzp nie zawierają żadnych ograniczeń co do terminu unieważnienia postępowania na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp. Zamawiający może unieważnić postępowanie na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp, na każdym etapie postępowania (zarówno przed upływem terminu składania ofert, jak i po upływie tego terminu, a także po wynegocjowaniu warunków umowy w trybie zamówienia z wolnej ręki). Zamawiający może zatem unieważnić postępowanie na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp, jeżeli wszczął postepowanie o udzielenie zamówienia przed uzyskaniem dofinansowania, następnie otrzymał dofinansowanie i w toku postępowania utracił dofinansowanie.
Przepisy art. 257 i 310 ustawy Pzp pozostawiają decyzję co unieważnienia postępowania zamawiającemu. Zamawiający może bowiem podjąć decyzję, iż pomimo nieprzyznania środków publicznych, które zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, będzie w stanie zrealizować (sfinansować zamówienie) z własnych środków lub środków pochodzących z innych źródeł.
W opinii „Unieważnienie postępowania na podstawie art. 93 ust. 1a ustawy Pzp” Urząd Zamówień Publicznych zwrócił uwagę, że „Zamawiający jest zatem uprawniony do wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, a w przypadku wypełnienia dyspozycji przepisu art. 93 ust. 1a Pzp2004 - do jego unieważnienia, nie tylko w sytuacji, gdy na skutek pozytywnej weryfikacji jego wniosku o dofinansowanie pod względem formalnym i merytorycznym wygrał określony konkurs, jednak z jakiś przyczyn (np. zmiany kursu euro, przesunięć środków w ramach projektu, itp.) dofinansowania nie uzyskał, ale także w przypadku, gdy wszczął postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego dopiero planując ubieganie się o uzyskanie dofinansowania na realizację określonego projektu i przygotowywał stosowną dokumentację, działając z należytą starannością w przekonaniu, że ma szansę uzyskać określone środki, ale do zawarcia stosownej umowy nie doszło. A zatem, dyspozycja przepisu art. 93 ust. 1a Pzp2004 nie została zawężona tylko do przypadku, w którym zamawiający wszczynając postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego działał w uzasadnionym przekonaniu, że będzie dysponował kwotą na wykonanie przedmiotu zamówienia lub refinansowaniem wydatków poniesionych w związku z realizacją zamówienia, jednakże w wyniku decyzji podmiotu zewnętrznego, którego udziałem miało być finansowanie danego przedsięwzięcia, środki te nie zostały mu przyznane, ale obejmuje również sytuacje, w których zamawiający jedynie liczył na uzyskanie określonych środków, do czego ostatecznie nie doszło. Ze względu na wielość możliwych stanów faktycznych wynikających z praktycznego zastosowania powyższej regulacji, nie jest uzasadnione dokonywanie przeglądu i analizy poszczególnych przypadków, co stanowi uzasadnienie dla twierdzenia, że okoliczności stanowiące podstawę do unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w oparciu o art. 93 ust. 1a ustawy Pzp powinny być rozpatrywane ad casum.”
Urząd Zamówień Publicznych zwraca również uwagę, że „Jeśli umowa w sprawie dofinansowania projektu nie zostanie ostatecznie podpisana, lub zostanie wprawdzie podpisana, ale w innym od pierwotnego kształcie, zamawiający może nie być w stanie ponieść ciężaru sfinansowania całości zamówienia ze środków własnych bez uszczerbku dla wykonywania innych swoich zadań. Dlatego niezbędne było wyraźne wskazanie możliwości unieważnienia postępowania w takich sytuacjach. Jednocześnie, celem zapewnienia pełnej przejrzystości, ustawodawca wprowadził obowiązek uprzedniego informowania wykonawców o możliwości takiego unieważnienia.”
O unieważnieniu postępowania o udzielenie zamówienia na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp zamawiający zawiadamia równocześnie wykonawców, którzy złożyli oferty lub wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub zostali zaproszeni do negocjacji - podając uzasadnienie faktyczne i prawne (art. 260 ust. 1 ustawy Pzp). Zamawiający musi również udostępnić niezwłocznie informacje o unieważnieniu postępowania z podaniem uzasadnienie faktycznego i prawnego, na stronie internetowej prowadzonego postępowania (art. 260 ust. 2 ustawy Pzp).
Ponadto, w przypadku unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia na podstawie art. 257 i 310 ustawy Pzp, zamawiający niezwłocznie zawiadamia wykonawców, którzy ubiegali się o udzielenie zamówienia w tym postępowaniu, o wszczęciu kolejnego postępowania, które dotyczy tego samego przedmiotu zamówienia lub obejmuje ten sam przedmiot zamówienia (art. 262 ustawy Pzp).
Józef Edmund Nowicki