Brak środków na sfinansowanie zamówienia nie może być iluzoryczny

Na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp zamawiający unieważnia postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli cena lub koszt najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, chyba że zamawiający może zwiększyć tę kwotę do ceny lub kosztu najkorzystniejszej oferty.

Celem art. 255 pkt 3 ustawy Pzp jest uniknięcie unieważnienia postępowania w sytuacji, gdy cena najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, a zamawiający posiada dodatkowe środki pieniężne na wykonanie zamówienia i może zwiększyć tę kwotę do ceny lub kosztu najkorzystniejszej oferty.  

Przesłankę unieważnienia postępowania na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp odnieść należy do kwoty, jaką zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, udostępnianej najpóźniej przed otwarciem ofert, na stronie internetowej prowadzonego postępowania, którą zamawiający może później zwiększyć lub zmniejszyć.

Z przepisu art. 255 pkt 3 ustawy Pzp wynika, że co do zasady unieważnienie postępowania na podstawie tego przepisu może nastąpić, dopiero po wyborze najkorzystniejszej oferty („jeżeli cena najkorzystniejszej oferty przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia”).

Zamawiający może unieważnić postępowanie na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp również przed wyborem najkorzystniejszej oferty. Jeżeli po otwarciu i badaniu ofert (w ofertach nie występują omyłki, o których mowa w art. 223 ust. 2 ustawy Pzp) ceny wszystkich ofert przewyższają kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, a zamawiający nie może zwiększyć tej kwoty do najniższej ceny. W takim przypadku dokonanie czynności w celu wyboru najkorzystniejszej oferty (ocena ofert, kwalifikacja podmiotowa wykonawcy, którego oferta została najwyżej oceniona) będzie zbędne, skoro zamawiający nie będzie mógł udzielić zamówienia z powodu braku środków finansowych.

Zamawiający może unieważnić postępowanie na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp także po zawiadomieniu wykonawców, którzy złożyli oferty, o wyborze najkorzystniejszej oferty.

Skoro art. 255 pkt 3 ustawy Pzp przewiduje możliwość zwiększenia kwoty przeznaczonej na sfinansowanie zamówienia, to ustawodawca decyzję w tym zakresie pozostawił wyłącznie zamawiającemu. Przepis art. 255 pkt 3 ustawy Pzp nie nakłada na zamawiającego obowiązku zwiększenia kwoty przeznaczonej na sfinansowanie zamówienia.

Zwiększenie kwoty, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia do ceny lub kosztu najkorzystniejszej oferty jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem zamawiającego. Zamawiający nie jest obligowany do podjęcia jakichkolwiek działań celem zwiększenia kwoty ponad kwotę przeznaczoną na realizację zamówienia publicznego.

Unieważnienie postępowania na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp jest możliwe ze względu na zmniejszenie kwoty, jaką zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, jeżeli po otwarciu ofert będzie to uzasadnione obiektywnymi przyczynami.

Podjęcie decyzji o zwiększeniu kwoty, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, może nastąpić przed wyborem lub po wyborze najkorzystniejszej oferty, a nawet po zawiadomieniu wykonawców, którzy złożyli oferty, o wyborze najkorzystniejszej oferty.

Jeżeli postępowanie jest prowadzone w trybie podstawowym w wariancie 2 (fakultatywne negocjacje w celu ulepszenia treści ofert, które podlegają ocenie w ramach kryteriów oceny ofert) zamawiający przed unieważnieniem postępowania nie jest obowiązany do wyczerpania pełnej procedury w tym wariancie i doprowadzenia do złożenia ofert dodatkowych w celu ustalenia, czy po złożeniu ofert dodatkowych najkorzystniejsza oferta lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. W wariancie 2 trybu podstawowego ustawodawca nie nałożył na zamawiającego obowiązku przeprowadzenia negocjacji w celu ulepszenia treści ofert, które podlegają ocenie w ramach kryteriów oceny ofert, a po zakończeniu negocjacji zamawiający zaproszenia wykonawców do składania ofert dodatkowych, tylko przewidział taką możliwość (negocjacji jest autonomiczną decyzją zamawiającego).

Przepis art. 255 pkt 3 ustawy Pzp nie ma wymiaru absolutnego, a niemożność zwiększenia kwoty, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, do najniższej ceny nie może być iluzoryczna lub bezprawnym narzędziem używanym do zakończenia postępowania, które nie ułożyło się po myśli zamawiającego (celowe unieważnienie postępowania i nieudzielenie zamówienia „niechcianemu” wykonawcy). Przyjęcie, że zamawiający jest zawsze uprawniony do unieważnienia postępowania, gdy cena lub koszt najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, może prowadzić do rozwiązań niedorzecznych. W takim przypadku zamawiający mógłby unieważnić postępowanie, gdy różnica pomiędzy ofertą z najniższą ceną a kwotą, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia jest tak niewielka (marginalna), że nie sposób przyjąć, że zamawiający nie będzie mógł zwiększyć tej kwoty do najniżej ceny, a celem unieważnienia postępowania jest nieudzielenie zamówienia „niechcianemu” wykonawcy.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 260 ustawy Pzp o unieważnieniu postępowania o udzielenie zamówienia zamawiający zawiadamia równocześnie wykonawców, którzy złożyli oferty lub wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub zostali zaproszeni do negocjacji - podając uzasadnienie faktyczne i prawne. 

Ponadto, z przepisu art. 255 pkt 3 ustawy Pzp nie wynika, że zamawiający unieważnia postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli cena lub koszt najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. Warunkiem unieważnienia postępowania jest również wykazanie, że zamawiający nie może zwiększyć kwoty, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia do ceny lub kosztu najkorzystniejszej oferty. W uzasadnieniu faktycznym zawiadomienia o unieważnieniu postępowania na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp zamawiający powinien zatem wskazać przyczyny, jakie przyczyny legły u podstaw jego decyzji o unieważnieniu.

Uzasadnienie faktyczne unieważnienia postępowania na podstawie art. 255 pkt 3 ustawy Pzp ma istotne znaczenie, w szczególności w kontekście realizacji zasady przejrzystości postępowania i możliwości podjęcia polemiki z decyzją zamawiającego przez wykonawcę w przypadku wniesienia odwołania wobec czynności unieważnienia. Ma to szczególne znaczenie w przypadku, gdy różnica pomiędzy ceną lub kosztem najkorzystniejszej oferty lub ofertą z najniższą ceną a kwotą, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, jest tak nieznaczna (marginalna), że nie sposób przyjąć, iż zamawiający nie będzie mógł zwiększyć tej kwoty do najniżej ceny, a unieważnienie postępowania jest działaniem zamawiającego w celu nieudzielenia zamówienia „niechcianemu” wykonawcy.

Józef Edmund Nowicki
 

Czytaj portal wPrzetargach.pl i zostań ekspertem w zamówieniach publicznych