Czy trociny, wióry, ścinki płyty, ścinki sklejki oraz ścinki drewna powstające w wyniku prowadzenia procesu produkcji mebli są produktem ubocznym ?

Podmiot orzekający: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu

Data wydania i sygnatura orzeczenia: wyrok z dnia 30 grudnia 2015 r., II SA/Po 986/15

Czy trociny, wióry, ścinki płyty, ścinki sklejki oraz ścinki drewna powstające w wyniku prowadzenia procesu produkcji mebli są produktem ubocznym ?

Punktem wyjścia do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest zatem ustalenie kiedy dany przedmiot lub substancja mogą być uznane za produkt uboczny. Po pierwsze, taki przedmiot lub substancja muszą powstać w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest produkcja tego przedmiotu lub takowej substancji, a jej powstanie przy okazji produkcji innych przedmiotów lub substancji. Po drugie, istnieje pewność, że przedmiot lub substancja, które powstały przy okazji, będą poddane dalszemu wykorzystaniu. W przypadku tej przesłanki nie chodzi jedynie o to, czy istnieją technologiczne możliwości ich dalszego wykorzystania, ale również o to, że wytwórca przedmiotów lub substancji rzeczywiście podda je dalszemu wykorzystaniu. Chodzi tu zatem nie tylko o pewność technologiczną, lecz także o pewność dalszych działań wytwórcy przedmiotu lub substancji.

Po trzecie, przedmiot lub substancja mogą być dalej wykorzystywane w sposób bezpośredni, bez konieczności dalszego ich przetwarzania, innego niż normalna praktyka przemysłowa. W tym wypadku intencją prawodawcy jest to, aby przedmiot lub substancja mogły być dalej wykorzystywane w zasadzie w takiej postaci, w jakiej powstały.

Nadto uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny jest możliwe, jeżeli ten przedmiot lub substancja są produkowane jako integralna część procesu produkcyjnego. Powstanie takiego produktu lub substancji jest zatem typową i zwyczajną konsekwencją procesu produkcyjnego.

Po czwarte, ostatnią przesłanką jest to, że dana substancja lub przedmiot spełniają wszystkie istotne wymagania dla produktu, ochrony środowiska oraz dla ochrony życia i zdrowia ludzi. Przyjęte w prawie polskim (art. 10 pkt 4 ustawy o odpadach) rozwiązanie jest powtórzeniem, prawie dosłownym, przepisu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/98/WE (Dz.U.UE.L08.312.3).

Ostatnia przesłanka jest bardzo ogólna i enigmatyczna. Przede wszystkim należy wskazać na konieczność zawężającej wykładani tego pojęcia, uniemożliwiającej zastosowanie przepisu i w konsekwencji zawężenia możliwości uznania substancji lub przedmiotu za produkt uboczny. Na taki też kierunek interpretacji wskazuje prawodawca polski, posługując się pojęciem „istotne wymagania”. Ocena, czy dane wymaganie jest istotne, czy też nie, musi mieć charakter obiektywny, a nie subiektywny, wynikający z przeświadczenia strony lub organu (tak Bartosz Rakoczy w Komentarzu do art. 10 ustawy o odpadach, LexisNexis 2013).

W analizowanej sprawie Sąd podziela ustalenia Kolegium, że sporne trociny, wióry, ścinki płyty, ścinki sklejki oraz ścinki drewna powstają w wyniku prowadzenia procesu produkcji mebli. Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny nie następuje automatycznie z woli samego wytwórcy, lecz wymaga przeprowadzenia procedury przewidzianej w art. 11 komentowanej ustawy.

W oparciu o art. 11 ustawy o odpadach wytwórca przedmiotu lub substancji, o których mowa w art. 10, jest obowiązany do przedłożenia marszałkowi województwa właściwemu ze względu na miejsce ich wytwarzania zgłoszenia uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny. Do zgłoszenia uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny dołącza się dowody potwierdzające spełnienie warunków, o których mowa w art. 10 ustawy o odpadach oraz szczegółowych wymagań, o ile zostały określone.

W czasie orzekania w niniejszej sprawie nie wydano przepisów wykonawczych określających szczegółowe kryteria dotyczące uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny, kierując się względami ochrony środowiska, życia lub zdrowia ludzi.

Wobec powyższego do wniosku skarżąca Spółka dołączyła stosowne sprawozdania z prac oraz opinie Instytutu Technologii Drewna (k.38- 70 akt adm. I instancji). Wbrew temu co twierdzi skarżąca organ uznał przedłożone opracowania jako wiarygodne dowody w sprawie i dokonał ich oceny zgodnie z art. 75 § 1 k.p.a.

W sprawozdaniu z realizacji pracy nr (…) pt.: „Ocena odpadów tworzyw drzewnych pod kątem sprawdzenia czy nie posiadają cech odpadów niebezpiecznych w rozumieniu zapisów Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie warunków, w których uznaje się, że odpady nie są niebezpieczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 128, poz. 1347)” badaniom poddano odpady drzewne, otrzymane w trakcie mechanicznego przetwarzania różnego materiałów drzewnych w trakcie produkcji mebli. W opinii stwierdzono, że z uwagi na przeznaczenie produkowanych przez skarżącą mebli do pomieszczeń, gdzie przebywają ludzie meble cechują się wysokimi parametrami jakościowymi i higienicznością. Przy otrzymywaniu płyt drewnopochodnych stosowanych do produkcji mebli w charakterze lepisza stosuje się powszechne żywice mocznikowo-formaldehydowe (k. 52 akt adm.). Dalej wskazano, że materiały te cechują się udziałem spoin o wysokim stopniu utwardzenia, warunkującym niską emisję wolnego formaldehydu. W takim wypadku wszystkie składniki żywic klejowych, w tym również składniki niebezpieczne są niemal całkowicie wbudowane w strukturę polikondensatu w procesie formowania spoiny łączącej cząstki drzewne lub strukturę oklein i laminatów. W odpadach litego drewna i tworzyw drzewnych substancją mogącą powodować chociażby potencjalne uznanie tych materiałów za substancje niebezpieczne jest aldehyd mrówkowy (formaldehyd) (k. 53 - 54 akt adm., str. 6 Opinii). W badanych próbkach stwierdzono bez wątpienia obecność formaldehydu, chociaż nie stwierdzono, by jego ilościowa wartość kwalifikowała odpady z płyt meblowych jako niebezpieczne.

Nadto w „Opinii n/t możliwości zaliczenia ocenianych materiałów do paliw z biomasy zgodnie z wymaganiami polskich regulacji prawnych" wraz ze sprawozdaniami z badań nr (…) uznano, że w próbkach przestawionych przez skarżącą Spółkę zawarte były toksyczne pierwiastki śladowe metali ciężkich oraz związków fluorowcoorganicznych, jakkolwiek w ilościach poniżej normy PN-EN 14961-2 Klas B (k. 45 akt adm.). Zauważyć przy tym należy, że przedstawione wyniki badań materiałów drzewnych (surowca drzewnego do produkcji tworzyw drzewnych i tworzywa drzewne) odnoszą się wyłącznie do badanych próbek i niekoniecznie oznaczają że wyroby podobne lub pozornie identyczne będą posiadać te same właściwości.

Nadto wskazać należy, że przedmiotowe ścinki z tworzyw drzewnych w przedłożonych opiniach i sprawozdaniach traktowano z założenia jako odpady, a celem opracowań było zakwalifikowanie tych odpadów jako nie niebezpiecznych i mogących stanowić biomasę, czego nie można utożsamiać z pojęciem produktu ubocznego uregulowanego w art. 10 ustawy o odpadach, zawierającego przesłanki uznania produktu za uboczny, a nie jako odpad opisany w art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o odpadach.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 7 k.p.a. i art. 77 § 1 k.p.a. wskazać należy, że Marszałek Województwa zgromadził materiał dowodowy, który nie pozostawia wątpliwości co do treści rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu nie było też podstaw do przeprowadzenia przeciwdowodu z opinii biegłego, gdyż dostarczona przez Skarżącą opinia została uznana za wiarygodną, spójną i pozwalającą ustalić okoliczności wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy. Powyższe znalazło także odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji oraz uzasadnieniu decyzji organu I instancji. Biegły w opiniach i sprawozdaniach Instytutu bezspornie potwierdził, że sporne ścinki zawierają formaldehyd. W ocenie Sądu jest to okoliczność wystarczająca dla przyjęcia, że ścinki poprodukcyjne mebli nie mogą być uznane na produkt uboczny, o czym była mowa powyżej.

Wobec powyższego określona w art. 80 k.p.a. zasada swobodnej oceny dowodów, nie została przekroczona, bowiem wydając przedmiotowe rozstrzygnięcie organy oparły się również na treści przedłożonych przez Spółkę dowodów, które zostały pozytywnie ocenione i włączone do materiału dowodowego niniejszej sprawy. Jednak analiza ich treści prowadzi do wniosku, iż materiały w postaci trocin, wiórów, ścinek płyty, ścinek sklejki oraz ścinek drewna nie stanowią produktu ubocznego w rozumieniu art. 10 ustawy o odpadach, z uwagi na niespełnianie wymogu braku ogólnych negatywnych oddziaływań na środowisko, życie lub zdrowie ludzi.

Prawidłowo stwierdza, wiec Kolegium, że przedłożone sprawozdania potwierdzają, że poddane badaniom próbki „materiałów drzewnych” pochodzące z zakładu skarżącej zanieczyszczone są formaldehydem - substancją wchodzącą w skład żywic klejowych, wykorzystywanych przy produkcji tworzyw drzewnych, np. płyt wiórowych, płyt MDF, sklejek. Wobec powyższego sposób dalszego wykorzystania ścinek płyt meblowych i ścinek sklejki, poprzez spalenie w instalacji może doprowadzić do ogólnych negatywnych oddziaływań na środowisko, życie lub zdrowie ludzi. Mając na uwadze skalę prowadzonej przez skarżącą Spółkę produkcji mebli, ilość uzyskiwanych ścinek płyt drewnopochodnych i sklejek oraz możliwość spalania przedmiotowych ścinek przez cały rok (okres grzewczy oraz podgrzewanie wody użytkowej w zakładzie) nie może budzić wątpliwości, że taki sposób wykorzystywania tych produktów może doprowadzić do ogólnie negatywnego oddziaływania na środowisko, życie i zdrowie ludzi. Powstałe w toku produkcji mebli ścinki płyty meblowej oraz sklejek, nie są wykorzystywane jako surowiec do dalszej produkcji lecz po wyprodukowaniu mebli są zbędne i skarżąca pozbywa się ich ponieważ chce je spalać we własnej instalacji, traktując je jako tańszy opał. Produktów tych nie można zatem zakwalifikować jako produkt uboczny w rozumieniu ustawy o odpadach, więc stanowią odpad podlegający odpowiednim regulacjom powołanej ustawy.

Wyrok pochodzi z Centralnej Bazy Orzeczeń Sądów Administracyjnych www.orzeczenia.nsa.gov.pl