Zgodnie z przepisem art. 90 ust. 1 ustawy Pzp uprawnienie jak i obowiązek zamawiającego do wezwania wykonawcy do złożenia wyjaśnień rażąco niskiej ceny aktualizuje się także w przypadku, gdy istotne części składowe ceny lub kosztu oferty wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów.
Możliwość, a jednocześnie konieczność, odniesienia się do istotnej części składowej ceny (kosztu) oferty jako okoliczności mającej znaczenie dla wszczęcia postępowania wyjaśniającego wprost wynika z regulacji art. 90 ust. 1 ustawy Pzp i kwestia ta nie była sporna.
Spór pomiędzy stronami dotyczył między innymi tego, czy za taką istotną część składową ceny oferty można w okolicznościach niniejszej sprawy uznać prace dotyczące przeprowadzenia polowań (polowanie zbiorowe wielkoobszarowe ze zwyżek i ambon oraz polowanie zbiorowe klasyczne).
W treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia zostało przewidziane, że wynagrodzenie należne wykonawcy obliczane będzie według cen jednostkowych podanych w kosztorysie ofertowym. W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej przewidzenie takiego sposobu ustalania wynagrodzenia wykonawcy co do zasady uprawnia i obliguje zamawiającego do badania również cen jednostkowych przewidzianych za wykonanie poszczególnych prac w ramach przedmiotu zamówienia.
Niezależnie od powyższego, Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła uwagę, że opieranie się wyłącznie na językowej wykładni ww. uregulowania i stosowanie tego rodzaju porównania w celu ustalenia istotnych części składowych ceny (kosztu) oferty, bez odwołania się do innych kryteriów czy okoliczności, jest błędne. Wynika to z tego, że im bardziej dana część składowa ceny oferty jest zaniżona, tym mniejszy jest jej udział procentowy w całkowitej cenie oferty. W ocenie Krajowej Izby Odwołwczej dokonanie oceny w ww. zakresie powinno zatem następować przy zastosowaniu różnych kryteriów, w zależności od okoliczności konkretnej sprawy. Należy w tym miejscu przywołać uregulowanie zawarte w art. 90 ust. 1 ustawy Pzp, tj. fragment, w którym ustawodawca wskazał, iż cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, mają budzić wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów.
Krajowa Izba Odwołacza uznała, że w przypadku, gdy mamy do czynienia z zamówieniami o zróżnicowanym przedmiocie zamówienia, na który składają się np. różnorodne usługi lub dostawy, ww. uregulowanie należy odnosić także do możliwości wykonania poszczególnych, wyodrębnionych części zamówienia. Tym samym pojęcie „istotności” części składowej ceny lub kosztu należy interpretować również poprzez odniesienie się do „istotności” części przedmiotu zamówienia, przynależnej danej części składowej ceny lub kosztu.
Jeżeli określone prace w ramach realizacji zamówienia mają dla zamawiającego istotne znaczenie, to powinien on mieć prawo zbadania, czy za prace te wykonawca oferuje cenę, która nie została przez niego rażąco zaniżona.
Zdaniem Krajowej Izby Owołaczej w art. 90 ust. 1 ustawy Pzp jest mowa o wątpliwościach zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego lub wynikającymi z odrębnych przepisów.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej nie chodzi tu jedynie o wątpliwości co do tego, czy zamówienie lub jego część w ogóle zostanie przez wykonawcę zrealizowana, ale także o wątpliwości co do tego, czy realizacja zamówienia lub jego części (za daną cenę) będzie należyta.
W postępowaniu zamawiający uzasadniając zakwalifikowanie pozycji: polowanie zbiorowe wielkoobszarowe ze zwyżek i ambon oraz polowanie zbiorowe klasyczne, odwołał się do udziału procentowego ww. pozycji w szacowanej wartości ogólnej brutto części 1 zamówienia - 7,31% oraz istotnego znaczenia tych pozycji wynikającego z planowanego przychodu z tytułu sprzedaży polowań - 23,04% ogólnego przychodu wynikającego z realizacji tej części zamówienia.
Ponadto zamawiający wskazał na skutki niewykonania ww. prac, tj. niewykonanie planu łowieckiego, w tym pozyskania dzików.
Jak stwierdził zamawiający powyższe może doprowadzić do rozprzestrzeniania się wirusa afrykańskiego pomoru świń, co naraża kraj na olbrzymie straty finansowe związane w pierwszej kolejności z kosztami związanymi ze zwalczaniem choroby w gospodarstwach, gdzie zostanie ona stwierdzona, jak również z drastycznym ograniczeniem możliwości sprzedaży i wywozu świń lub wieprzowiny zarówno w kraju jak i poza jego granice.
W ocenie składu orzekającego wskazane przez zamawiającego okoliczności dodatkowo uzasadniają zakwalifikowanie cen jednostkowych za prace dotyczące polowań zbiorowych wielkoobszarowych ze zwyżek i ambon oraz polowań zbiorowych klasycznych jako istotnych części składowych ceny, o których mowa w art. 90 ust. 1 ustawy Pzp.
W dalszej kolejności Krajowa Izba Odwoławcza wróciła uwagę, że w odpowiedzi na wezwanie zamawiającego wykonawca obowiązany był udzielić przekonujących wyjaśnień. W ramach wyjaśnień należy odnieść się w szczególności do kwestii wskazanych przez zamawiającego w treści wezwania. Nieudzielenie wymaganych wyjaśnień skutkuje odrzuceniem oferty wykonawcy na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy Pzp. Nieudzielenie wyjaśnień skutkujące zaistnieniem ww. podstawy odrzucenia oferty ma miejsce zarówno wtedy, gdy wyjaśnień w ogóle nie złożono, wyjaśnienia zostały złożone po upływie wyznaczonego terminu, jak i wyjaśnienia nie odpowiadają treści wezwania sprecyzowanego przez zamawiającego. W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej w stosunku do oferty odwołującego zaistniała przesłanka odrzucenia oferty, o której mowa w art. 90 ust. 3 ustawy Pzp.
Po pierwsze, jak wskazano w treści uzasadnienia zawiadomienia o odrzuceniu oferty odwołującego, wyjaśnienia zostały złożone po upływie wskazanego przez zamawiającego terminu (okoliczność bezsporna). W tym zakresie skład orzekający prezentuje stanowisko wyrażone uprzednio w wyroku KIO 282/18, tj. że złożenie przez wykonawcę wyjaśnień dotyczących wyliczenia ceny oferty po upływie terminu wyznaczonego przez zamawiającego należy traktować na równi z sytuacją, w której wyjaśnienia w ogóle nie zostały złożone przez wykonawcę.
Niewątpliwie w ustawie - Prawo zamówień publicznych brak jest regulacji dotyczących instytucji przywrócenia terminu. Zdaniem Krajowej Izby Odwołąwczej powyższe związane jest z ogólnym założeniem, jakie powinno przyświecać wykładni przepisów tejże ustawy, wywodzonym z celu prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, jakim jest efektywne i sprawne udzielenie zamówienia publicznego.
Działanie zamawiających nakierowane jest nie tylko na uzyskanie świadczenia odpowiedniego pod względem jakości i ceny, ale również na możliwie szybkie zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego.
W przypadku upływu terminu wyznaczonego na udzielenie odpowiedzi na wezwanie zamawiający nie może pozostawać w niepewności wyrażającej się w oczekiwaniu na doręczenie przez wykonawcę wyjaśnień.
Gdyby przyjąć odmienne stanowisko, to należałoby odpowiedzieć na pytanie, jak długo zamawiający obowiązany byłby się wstrzymać z podjęciem następnym kroków w postępowaniu, w tym z podjęciem decyzji o odrzuceniu oferty takiego wykonawcy oraz dokonaniem wyboru najkorzystniejszej oferty.
W związku z tym, iż zagadnienia te nie zostały uregulowane przez ustawodawcę, jak i mając na uwadze podstawowe zasady udzielania zamówień, zdaniem Krajowej Izby Odwołaeczej należy uznać, iż przekroczenie wyznaczonego przez zamawiającego terminu na złożenie wyjaśnień należy traktować tak jak sytuację zaniechania złożenia tychże wyjaśnień przez wykonawcę.
Niezależnie od powyższego, Krajowa Izba Odwołwcza podzieliłą stanowisko zamawiającego co do oceny treści przedstawionych wyjaśnień. Treść wyjaśnień została przez Odwołującego zastrzeżona jako zawierająca informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa, w związku z tym odniesienie się do nich będzie miało ogólny charakter, przy uwzględnieniu informacji ujawnionych przez Odwołującego w ramach odwołania oraz rozprawy. Jakkolwiek same wyjaśnienia były obszerne, to w istocie w niewielkim stopniu odpowiadały na wezwanie zamawiającego.
W wezwaniu zamawiający wyraźnie zaznaczył, iż zwraca się do odwołującego o przedstawienie szczegółowej kalkulacji ceny w zakresie polowania zbiorowego wielkoobszarowego ze zwyżek i ambon oraz polowania zbiorowego klasycznego. Dodatkowo zamawiający wskazał, jakie czynności obejmują ww. pozycje.
Odpowiadając na ww. wezwanie odwołujący powinien był zatem przedstawić szczegółowe kalkulacje wskazanych pozycji (polowanie zbiorowe wielkoobszarowe ze zwyżek i ambon oraz polowanie zbiorowe klasyczne), zawierające konkretne wyliczenia.
W odpowiedzi na wezwania odwołujący przedstawił wyjaśnienia, które są bardzo mało konkretne, w niektórych fragmentach wręcz lakoniczne. Przede wszystkim jednak odwołujący nie zadośćuczynił obowiązkowi przedstawienia szczegółowej kalkulacji ceny wskazanych pozycji kosztorysowych. Informacje udzielone w tym zakresie przez odwołującego zostały przedstawione w sposób wybiórczy oraz mało czytelny i z pewnością nie mogą zostać uznane za szczegółowe kalkulacje wyliczenia ceny.
Wyjaśnienia w odpowiedzi na drugie wezwanie zamawiającego zostały złożone po upływie wyznaczonego terminu, co należy traktować jak sytuację zaniechania złożenia wyjaśnień, stanowiącą podstawę odrzucenia oferty na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy Pzp.
Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła uwagę, że również w sytuacji, w której nie miałoby miejsce uchybienie terminowi do złożenia wyjaśnień, należałoby zająć takie samo stanowisko co do wystąpienia ww. podstawy odrzucenia oferty.
Wyjaśnienia przedstawione przez odwołującego były mało konkretne, a przede wszystkim odwołujący nie przedstawił szczegółowej kalkulacji cenowych wskazanych pozycji kosztorysowych.
Wyrok z dnia 18 stycznia 2019 r., KIO 2678/18
Źródło: www.uzp.gov.pl