Niewniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy przed jej podpisaniem uniemożliwia zawarcie umowy z przyczyny leżącej po stronie wykonawcy, czyli wypełnia przesłankę zawartą w art. 46 ust. 5 pkt 3 ustawy Pzp.
Sama istota zabezpieczenie należytego wykonania umowy dowodzi, że powinno ono zabezpieczać roszczenia zamawiającego związane z jej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem od dnia jej zawarcia.
W przypadku wyrażenia zgody na wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy po jej zawarciu oznaczałoby, że w przypadku uchylenia się przez wykonawcę od wniesienia zabezpieczenia zamawiający nie mógłby skorzystać z przepisu art. 24aa ust. 2 lub art. 94 ust. 3 ustawy Pzp.
Zgodnie z art. 24aa ust. 2 ustawy Pzp jeżeli wykonawca, którego oferta została oceniona jako najkorzystniejsza, uchyla się od zawarcia umowy lub nie wnosi wymaganego zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zamawiający może zbadać, czy nie podlega wykluczeniu oraz czy spełnia warunki udziału w postępowaniu wykonawca, który złożył ofertę najwyżej ocenioną spośród pozostałych ofert.
Zgodnie natomiast z art. 94 ust. 3 ustawy Pzp jeżeli wykonawca, którego oferta została wybrana, uchyla się od zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego lub nie wnosi wymaganego zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zamawiający może wybrać ofertę najkorzystniejszą spośród pozostałych ofert bez przeprowadzania ich ponownego badania i oceny, chyba że zachodzą przesłanki unieważnienia postępowania, o których mowa w art. 93 ust. 1 ustawy Pzp.
Dopiero po zawarciu umowy oraz wniesieniu należytego zabezpieczenia jej wykonania zamawiający niezwłocznie zwraca wadium wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza (art. 46 ust. 1a ustawy Pzp), w czym wyraża się podstawowa funkcja wadium, jaką jest zabezpieczenie zawarcia umowy. Jeżeli natomiast wykonawca, którego oferta została wybrana nie wniósł wymaganego zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zamawiający zatrzymuje wadium wraz z odsetkami na postawie art. 46 ust. 5 pkt 2 ustawy Pzp.
Zabezpieczenie musi być wniesione przed zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Możliwe jest określenie w specyfikacji istotnych warunków zamówienia na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 14 Pzp szczegółowych wymagań dotyczących zabezpieczenia należytego wykonania umowy, w tym także terminu jego wniesienia najpóźniej w dniu podpisania umowy w sprawie zamówienia.
Byt prawny zabezpieczenia zależy od istnienia stosunku zobowiązaniowego pomiędzy wykonawcą a zamawiającym, co oznacza, że nie może ono powstać bez umowy w sprawie zamówienia publicznego. Z nart. 147 ust. 1 ustawy Pzp wynika, że zamawiający ma wyłącznie prawo, a nie obowiązek ustawowy żądać od wykonawcy zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Zabezpieczenie nie jest zatem elementem konstrukcyjnym umowy w sprawie zamówienia publicznego, tylko odrębnym zobowiązaniem o niesamoistnym charakterze.
W obecnym stanie prawnym zamawiający nie jest zobowiązany do żądania zabezpieczenia, a skorzystanie z tego uprawnienia będzie zależało od woli zamawiającego. Podejmując decyzję o żądaniu wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zamawiający powinien brać pod uwagę przede wszystkim potencjalne skutki związane w niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zamówienia.
Obowiązek wniesienia zabezpieczenia materializuje się dopiero wskutek uznania oferty za najkorzystniejszą i upływu terminu na wniesienie środków ochrony prawnej, a więc materializuje się po dokonaniu czynności oceny oferty, w tym oceny zgodności jej treści z treścią siwz. Wobec powyższego sposób i termin wniesienia zabezpieczenia nie jest przedmiotem przyszłego świadczenia i tym samym nie jest on przedmiotem procesu ofertowania (zob. wyrok z dnia 5 stycznia 2012 r., KIO 2694/11).
Opracowanie: Zespół wPrzetargach